Menüye Git İçeriğe Git
 

Bireysel Bankacılık

Bireysel müşterilerime özel, yeni bir bankacılık deneyimi!

 

Emekli Bankacılığı

Emeklilerimize özel ürünler ve kampanyalar ile tanışın!

 

Afili Bankacılık

Ayrıcalıkları önünüze seren bankacılık Deniz’de!

 

Özel Bankacılık

DenizBank’ın özel müşterilerine sunduğu ayrıcalıkları keşfedin!

 

KOBİ Bankacılığı

Deniz’in KOBİ’lerimize sunduğu ayrıcalıklı ürün ve hizmetlere ulaşın!

 

Kurumsal ve Ticari Bankacılık

Kurumsal müşterilerimizin tüm ihtiyaçlarına özel çözümler Deniz’de!

 

Tarım Bankacılığı

Çiftçilerimizin ihtiyaçlarına göre hazırlanmış tüm çözümlerimizi görün!

IBOR REFORMU

Giriş

Değerli Müşterilerimiz,

Bu bilgilendirmenin amacı, Denizbank AŞ’in müşterilerine finansal ürün ve sözleşmelerde kullanılan USD LIBOR, EUR LIBOR, GBP LIBOR, JPY LIBOR, CHF LIBOR veya TRLIBOR gibi para birimlerine dayalı referans faiz oranlarının (“Bankalararası Faiz Oranı/IBOR”) kullanımının sonlandırılmasına ilişkin genel bir bakış açısı sağlamak ve yeni referans faiz oranlarına (“Risksiz Faiz Oranı – RFR”) geçiş süreci hakkında farkındalık yaratılmaktır.

Söz konusu geçiş süreci, yukarıda belirtilen referans faiz oranlarına endeksli finansal ürünleri (değişken faizli krediler, menkul kıymetler, borçlanmalar, türev ürünler ve benzeri ürünleri) etkileyecek olup, bu finansal ürünleri kullanan ve/veya söz konusu finansal ürünler ile ilgili işlem yapmayı planlayan gerçek ve tüzel kişileri ilgilendirmektedir.

Özet

Ne Değişiyor?

  • IBOR, periyodik olarak ilgili otoritelerce kamuya açıklanan ve referans olarak kullanılan faiz oranlarıdır. IBOR, belirli bankaların, belirli süreler ve belirli para birimleri için teminatsız olarak diğer bankalardan borç alabilecekleri ortalama faiz oranlarını içeren kotasyonlara dayanmaktadır.
  • Dünyanın dört bir yanındaki otoriteler, finansal sistemin IBOR'lara bağımlılığını azaltmak ve temel piyasalara ve gerçek işlemlere dayanan alternatif RFR'lere geçiş yapmak için girişimlerde bulunmaktadır.

Neden Değişiyor?

  • Reform gerekliliği, IBOR’un kredibilitesi konusundaki bazı endişelerden ileri gelmektedir. 2008 krizi sonrasında bankalararası günlük işlem hacminin azalması ve likidite derinliğinin kaybolması öncelikle ABD doları cinsinden Londra bankalararası faiz oranı olan USD LIBOR, sonrasında da diğer IBOR’lar piyasayı yansıtmakta yetersiz kalmıştır. Kısaca temel piyasalara konu olan işlemler, söz konusu piyasa büyüklüğü ve potansiyeline göre çok yüksek hacimde oluşmaya başlamıştır. Bu nedenle temel piyasalara ve gerçek işlemlere dayanan alternatif RFR'lere ihtiyaç duyulmuştur. 

Kim /Nasıl Etkilenecek?

  • Alternatif RFR'lere geçiş, referans faiz oranı olarak IBOR'lara dayanan çok çeşitli finansal hizmetleri kullanan bireyleri, şirketleri ve kurumları etkileyecektir.
  • RFR hesaplamalarında repo piyasalarında gerçekleşen teminatlı işlemler esas alınmaktadır.  IBOR’larda ise bankalar arasındaki teminatsız işlemler dayanak olarak alındığından, hesaplama yöntemleri arasındaki farklılık sebebiyle RFR’ler genellikle IBOR’lardan daha düşük bir seviyede olabilecektir. Bu nedenle, IBOR’a dayalı mevcut türev işlemlerde ya da kredi işlemlerinde taraflardan birinin lehine/aleyhine ilave ekonomik sonuç doğmasını önlemek amacıyla, mevcut sözleşmede IBOR’un yerini alacak RFR’nin üzerine denkleştirme marjı (“adjustment spread”) eklenmesi gerekebilecektir.
  • Özetle bu geçiş sürecinde gerek hali hazırda yaşayan ve gerekse yeni gerçekleştirilecek olan türev işlemler ve/veya kredi işlemlerinde faiz hesaplama metodolojisinin de değişmesi öngörülmektedir. Bu durumda ödenmesi gereken tutarlarda değişiklik meydana gelebilir veya bu sürecin operasyonu/yönetimi ek maliyetlere sebep olabilir.  

IBOR’lar ile Risksiz Faiz Oranları (RFR) arasındaki temel farklar nelerdir ?

  • IBOR’lar ile RFR’lar arasında birtakım temel farklılıklar bulunmaktadır. IBOR gösterge faiz oranları birden fazla vade yapısında (3 aylık, 6 aylık gibi) mevcut olmakla birlikte, RFR’lar gecelik (overnight) faiz oranlarıdır.
  • Buna ek olarak, IBOR gösterge faiz oranlarının hesaplanmasında karşı banka kredi riski, likidite riski gibi birtakım unsurlar fiyatlamaya dahil edilebildiğinden, RFR’lardan farklı bir likidite yapısı oluşabilmektedir. Ayrıca, IBOR’lar dayanak olarak bankalar arası teminatsız kredi işlemlerini esas alırken; RFR’lar yapısı gereği teminatlı olan menkul kıymet repo piyasalarını dayanak almaktadır.
  • RFR’lar geçmişe dönük olarak hesaplanırken buna karşılık, IBOR'lar, ilgili gelecek vade için tutara uygulanacak oranı göstermektedir.

RFR - Major Para Birimleri

Ülke/alan Mevcut Gösterge Faiz Oranı Yürürlükten Kalkma Tarihi Alternatif RFR    (Risk-Free rate) Otorite
EONIA 31 Aralık 2021 €STR (euro short- term rate) European Central Bank (ECB)
EURIBOR Yakın zamanda yürürlükten kalkması beklenmiyor. Reformed EURIBOR European Money Markets Institute (EMMI)
GBP LIBOR 31 Aralık 2021 SONIA (reformed sterling overnight index Average) Bank of England
USD LIBOR 1 hafta ve 2 aylık vadeler için 31 Aralık 2021; Gecelik (overnight) 1-3-6 ve 12 aylık vadeler için 30 Haziran 2023 SOFR (secured overnight financing rate) Federal Reserve Bank of New York (FRBNY)
CHF LIBOR 31 Aralık 2021 SARON (Swiss average rate overnight) Swiss National Bank (SNB) and SIX- Swiss Exchange-
JBA TIBOR 31 Aralık 2021 TONA Bank of Japan
EUROYEN TIBOR
JPY LIBOR
TRLIBOR Haziran 2022 ( TCMB Önerisi) TLREF (Turkish Lira Overnight Reference Rate) BIST

Yasal Uyarı

Burada yer alan bilgiler genel mahiyette olup, konuya dair tüm detayları içermemekte ve herhangi bir hususta vergi, hukuk, yatırım, mevzuat veya muhasebe danışmanlığı dahil herhangi bir danışmanlık sağlanması, yönlendirme, tavsiye veya önerilerde bulunma amacı ve niteliği taşımamaktadır. Denizbank AŞ, bu belgede herhangi bir yasal veya düzenleyici tavsiye veya öneri sunmamaktadır. IBOR'ların sona ermesi, hesaplama metodolojisi ve bunlarla sınırlı olmamak üzere geçiş sürecinin işletmeniz üzerindeki potansiyel tüm etkilerini ve sonuçlarını,  kendi bağımsız profesyonel danışmanlarınızla birlikte değerlendirmenizi tavsiye ederiz.

Geçiş süreci tamamıyla idari makamların takdirinde olduğunu önemle belirtmek isteriz. Bu sebeple herhangi bir değişiklik veya riskin ortaya çıkması, bunlar sonucu oluşacak olumsuz maddi durum veya değişiklik veya sona erme dolayısıyla ortaya çıkabilecek doğrudan ve dolaylı masraf, kar kaybı, vergi, zarar ve ziyan dahil olmak ve fakat bununla sınırlı olmamak üzere tüm maliyetler, giderler ve ödemelerle ilgili Bankamızın herhangi bir sorumluluğu veya taahhüdü bulunmamaktadır.

Bu bilgilendirme, Bankamızın yayınlama tarihindeki bilgi ve anlayışını yansıtmakla birlikte, yayınlanmasından bu yana konu hakkında önemli gelişmeler olmuş ya da gündeme gelmiş olabilir. Bankamızın bu bilgilendirmede yer alan bilgileri güncelleme veya düzeltme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ayrıca bu bilgilendirmenin yapılması, Bankamız tarafından müşterilerine düzenli bilgilendirme yapma yükümlülüğü altına girildiği anlamına da gelmemektedir. Konu hakkında detaylı bilgi sahibi olmak için aşağıda yer alan linklerden faydalanabilirsiniz.

LIBOR Gösterge Faiz Oranlarının Sonlandırılmasına İlişkin Duyurular

Sıkça Sorulanlar

Referans faiz oranı nedir?

Finansal ürün sözleşmelerinde kullanılan faiz oranları sabit veya değişken olarak belirlenebildiği gibi referans faiz oranları da yaygın olarak kullanılmaktadır. Londra Bankalararası Faiz Oranı (LIBOR), en sık kullanılan referans faiz oranlarından biri olup türev, tahvil, kredi gibi ürünlerde referans alınmaktadır.

LIBOR, Londra’da her iş gününde yayınlanmakta olan ve ICE Referans İdaresi (IBA) tarafından yönetilen referans faiz oranıdır. LIBOR, 20 panel bankanın beş para biriminde (USD, EUR,CHF,GBP ve JPY) yedi vade aralığı (gecelik, haftalık, 1,2,3,6 ve 12 aylık) için verdiği kotasyonlara dayanmaktadır.

Bazı ülkeler, kendi para birimleri adına özel referans faiz oranları kullanmaktadır. EUR için EURIBOR, JPY için TIBOR ülkelerin kendi para birimleri adına kullandıkları özel referans oranlarına örnek gösterilebilir.

Referans faiz oranları neden değişiyor?

2008 krizinden sonra, bankalararası günlük işlem hacminin azalması likitide derinliğinin kaybolmasına, mevcut referans faiz oranı olan IBOR’ların manipülasyon olasılığının artmasına sebep olmuştur. IBOR'lardan farklı olarak gözlemlenebilir işlemlere dayalı olarak belirlenecek alternatif referans faiz oranlarının kullanımıyla piyasaların sağlam bir temele oturtulması amaçlanmaktadır.

Finansal piyasalarda neler yaşanıyor?

G20, 2013 yılında Finansal İstikrar Kurulu'ndan (FSB) önemli referans faiz oranlarının gözden geçirilmesini ve bu oranlar üzerinde bir reform önerilmesini istemesi üzerine FSB, 2014 yılında iki temelden oluşan tavsiyesini yayınlamıştır;

  • i. Referans faiz oranlarının temel piyasa koşullarını yansıtmasını ve mümkün olduğunca işlem bazlı kalmasını sağlamak adına LIBOR'da (ve eşdeğerlerinde) reform yapmak,
  • ii. Kredi ve vade unsuru içermeyen referans faiz oranlarını geliştirmek.

İngiltere Finansal Yönetim Otoritesi (FCA) halihazırda LIBOR hesaplamasına katkıda bulunan panel bankaların, 2021 sonundan itibaren faiz oranı ibraz etmek zorunda kalmayacaklarını açıklamıştır.1

Dünya genelindeki düzenleyici kuruluşlar, LIBOR oranlarından uzaklaşmanın teşvik edilmesinde aktif rol oynamakta olup başta krediler, menkul kıymetler,borçlanmalar, türevler ve diğer finansal araçları fiyatlandırmak için kullanılacak alternatif referans faiz oranları ile yeni ürünler geliştirme konusunda çalışmalara devam etmektedirler.

1 Mevcut durumda, belirli bir süre yayınlanması devam edecek oranlar söz konusu olabilecektir.

Mevcut referans faiz oranlarına alternatif referans faiz oranları nelerdir?

Alternatif referans faiz oranları, piyasa ihtiyaçları ve diğer birçok amaç için oldukça uygun, sağlam ve güvenilir gecelik referans oranları sağlamaktadır.

Hem nakit, hem de türev piyasalarının, alternatif referans faiz oranlarını ana referans faiz oranı olarak kullanmaya başlaması beklenilmektedir.

Para birimi Mevcut referans faiz oranı Alternatif referans faiz oranı İşlem türü
USD2 LIBOR SOFR, teminatlı gecelik finansman oranı Teminatlı
EUR3 LIBOR, EURIBOR €STR, Euro kısa vadeli faiz oranı Teminatsız
GBP LIBOR SONIA, Sterlin gecelik endeks ortalaması Teminatsız
JPY LIBOR TONAR, Tokyo gecelik faiz ortalaması Teminatsız
CHF LIBOR SARON, İsviçre ortalama gecelik oranı Teminatlı

2 USD LIBOR’un en çok kullanılmakta olan gecelik, 1 aylık, 3 aylık, 6 aylık ve 12 aylık oranların Haziran 2023’e kadar yayınlanmasına devam edilmesine uluslararası düzenleyici kuruluşlar tarafından sıcak bakılmaktadır. Fakat düzenleyici kuruluşlar, yeni ürünlerin bu oranlar üzerinden oluşturulmasını tavsiye etmemektedir.

3 EURO kısa vadeli faiz oranı (€STR), 2021 sonunda EURO gecelik endeks ortalaması (EONIA)’nın yerini alacaktır. EURIBOR için potansiyel bir sonlandırma tarihi bulunmamaktadır.

Geçiş nerelerde oluyor?

ABD, Avrupa ve Asya dahil olmak üzere tüm büyük ekonomilerde geçiş süreci devam etmektedir. Ülkemizde de benzer bir süreç izlenmekte olup TRLIBOR’a alternatif olarak Borsa İstanbul tarafından Türk Lirası referans faiz oranı (TLREF) ve TLREF endeksi Haziran 2019’dan itibaren yayımlanmaktadır.

Değişim sürecinde olan hangi referans faiz oranları yaygın olarak kullanılmaktadır?

Kendi para birimlerine sahip tüm ülkelerin, bu para birimlerindeki finansal ürünler için kullanılan kendi referans faiz oranları bulunmaktadır. Bu durumun Türkiye’deki örneği TRLIBOR’dur.

Dünyadaki değişken faizli birçok finansal ürün, beş LIBOR oranından birini referans almaktadır; Sterlin, ABD Doları, Japon Yeni, Euro ve İsviçre Frangı LIBOR'larıdır.

Avrupa Birliği'nde ise Euro için üç referans faiz oranı vardır: Euro Gecelik Endeksi Ortalaması (EONIA), EUR LIBOR ve Avrupa Bankalararası Faiz Oranı (EURIBOR).4

ABD’de USD LIBOR, bu sürecin bir parçası olarak reform kapsamındadır.

4 Diğer referans faiz oranlarından farklı olarak EURIBOR'un, Eylül 2019'da AB Referans Yönetmeliği (Benchmark Regulation-BMR) ile uyumlu olacak şekilde yeniden yapılandırılmasıyla birlikte, 2021'in sonundan sonra da kullanımda kalması beklenmektedir.

Tüm referans faiz oranları kullanımdan kalkacak mı?

Referans faiz oranı reform sürecinin odak noktası, yayımlanmasının durdurulması beklenen beş ana LIBOR’dur (GBP, USD, EUR, JPY ve CHF). Sözkonusu referans faiz oranları 2021'in sonundan itibaren Avrupa Birliği’nde faizleri düzenleyen yönetmelik (AB-BMR) uyarınca kullanıma uygun olmayacağından değişim kapsamında değerlendirileceklerdir.

EURIBOR, AB-BMR gerekliliklerini karşılamak, yönetişim çerçevesini güçlendirmek ve yeni bir hibrit metodoloji geliştirmek adına son yıllarda derinlemesine reformlara tabi tutulmuştur.

Bununla birlikte birçok düzenleyici kurum, önümüzdeki yıllarda referans faiz oranlarını değiştirmeyi planlamakta veya özellikle Asya piyasalarındaki düzenleyici kurumlarda olduğu gibi mevcut ve yeni referans faiz oranlarının birlikte kullanılabileceği çok oranlı bir sistem üzerinde çalışmalar yapmaktadırlar.

Geçiş kimleri etkiler?

Geçiş, IBOR’lar ile bağlantılı finansal ürün(ler)e sahip olan ve kendi para birimi için alternatif referans faiz oranı belirleyecek olan tüm piyasa oyuncularını etkileyecektir.

IBOR referans faiz oranları hangi ürünlerde kullanılmaktadır?

Günümüzde IBOR referans faiz oranları, değişken faizli finansal ürünlerin en önemli parametrelerinden birisidir. Referans faiz oranlarının değişim süreci krediler, menkul kıymetler, borçlanmalar (Nakit Ürünler) ve türev ürünleri etkileyecektir.

Geçiş ne zaman olacak?

IBOR’ların yayımlanmasının 2021 yılı sonunda sona ermesi beklenmektedir. Dolayısıyla alternatif referans faiz oranlarına geçiş sürecinin bu tarihten önce tamamlanması gerekmektedir. Ayrıca 2021 sona ermeden IBOR referanslı sözleşmelerin yedek faiz (fallback) hükümlerini güncelleme de bu geçişte önem arz etmektedir.

Yedek faiz hükmü (Fallback language) nedir?

Yedek faiz hükümleri, "tetikleyici" bir olay meydana geldiğinde devreye giren ve işlemi etkileyen referans faiz oranının artık mevcut olmaması durumunda alternatif bir referans faiz oranına geçiş için atılması gereken adımları tanımlayan hükümlerdir.

Referans faiz oranları reformu bağlamında yedek faiz hükümleri, IBOR’ların yayını sonlandığında veya FCA LIBOR'un artık ilgili piyasayı temsil etmediğini duyurduğunda tetiklenebilir. Ancak tetikleyici olay her bir yedek faiz düzenlemesi yönünden ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

Öte yandan bir çok finansal sözleşmede yedek faiz hükümlerinin, bir referans faiz oranının kalıcı olarak sonlandırılması ihtimaline göre değil de geçici olarak kullanılamaması ihtimaline göre tasarlandığı görülmektedir. Bunun yanı sıra yedek faiz hükümleri hukuki olarak yeni bir faiz oranı tespit ediyor olsa dahi bu oran çeşitli sebeplerle uygulanabilir olmayabilir yahut ticari olarak tarafların amacına uygun bir sonucu sağlamayabilir.

Yedek faiz hükümleri ideal olarak, IBOR’ların sonlandırılmasına karşın, etkili, sağlam, karışıklığa imkan vermeyecek şekilde net ve uygulanabilir olacak biçimde ve her bir piyasa katılımcısı tarafından münferiden tanzim edilmelidir.

Ne zaman, ne değişiklikler gerçekleşecek?

Tüm ürünler için IBOR geçişi 2021 yılı sonundan sonra beklenilmesine rağmen bu durum ülkeden ülkeye değişim gösterebilmektedir.

Örneğin Birleşik Krallık'ta, piyasa katılımcılarının 2021 yılının 1. çeyreğinin sonuna kadar IBOR bağlantılı ürün envanterlerini önemli ölçüde azaltmaları gerekmektedir.

2021 yılının sonundan sonra vadesi dolacak mevcut türev sözleşmelerinde geçiş yapılmalı ve mevcut ISDA IBOR Yedek Faiz Protokolünü uygulamak adına protokole taraf olunması değerlendirilmektedir. (adherence).

ISDA protokolleriyle ilgili daha fazla bilgiyi nerede bulabilirim?

Yasal Uyarı

Resmi mercilerin yönlendirme ve talimatlarıyla oluşturulan TBB Ulusal Çalışma Grubu (“UÇG”) ve alt çalışma gruplarının toplantıları sonucunda, TBB’ye ve UÇG’na danışmanlık hizmeti veren bağımsız firma tarafından, herhangi bir yönlendirme, öneri ve taahhüt içermeksizin, sadece üye bankalarımıza ve kamuoyuna, UÇG’nun konu hakkındaki faaliyetlerine ilişkin genel nitelikte bilgiler verilmesi ve bunların gerektiğinde resmi mercilerle paylaşılması amacıyla hazırlanmış olan sunumlardaki bilgi ve açıklamalar, konunun tamamını içermediği gibi, içerdikleri konularla ilgili danışmanlık veya tavsiye amacı da taşımamaktadır. Sunumlar sadece bilgilendirme amaçlı olarak yayınlanmakta olup, içeriklerine dair Birliğimizin ve danışmanlık hizmeti veren firmanın hiçbir sorumluluğu bulunmamaktadır. Birliğimizce, sunumlar içeriğindeki konulara ilişkin genel ya da özel nitelikte herhangi bir görüş beyan edilmemektedir. Sunumlarda yer alan bilgi ve açıklamalar Birliğimizin resmi görüşünü veya bu konularda alınmış ya da alınabilecek bir kararını yansıtmamaktadır. Yürürlükte olan rekabet hukuku kuralları çerçevesinde bütün teşebbüslerin ticari strateji ve kararlarını bağımsız bir şekilde belirlemeleri gerekmektedir. Sunumlarda yer alan hiçbir husus, bahse konu düzenlemelere aykırı şekilde yorumlanamaz. Birliğimizin bu metinlerde yer alan bilgileri güncelleme veya düzeltme yükümlülüğü bulunmamaktadır.

İlginizi Çekebilir